ସାମ୍ୟବାଦୀ ମାଳତୀ ଦେବୀ
ଏହି ଅଣଖିଆ ଫାର୍ମରୁ ୧୯୩୩ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ମାସରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ଓଡିଶା କଂଗ୍ରେସ ସାମ୍ୟବାଦୀ କର୍ମୀ ସଂଘ’। ଯେଉଁମାନେ ଏହି ସଂଘର ଗଠନରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ମାଳତୀ ଦେବୀ । ପୁତୁରା ମନମୋହନ ଚୈାଧୁରୀ ଲେଖନ୍ତି , “ଖୁଡୀ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଗହଣା ବିକି ୬୦୦୦ଟଙ୍କା ସମାଜବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଦାନ କଲେ । ” (ଖୁଡୀଙ୍କ ସ୍ମୃତି, ନୁମା-ଏକ ସଙ୍କଳନ, ପୃ ୪) ଏହି ଟଙ୍କାରେ ସଂଘର ମୁଖପତ୍ର ଭାବେ “ସାରଥି” ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା । ସାରା ଭାରତରେ ‘ଓଡିଶା କଂଗ୍ରେସ ସାମ୍ୟବାଦୀ କର୍ମୀ ସଂଘ’ ସେତେବେଳେ ପ୍ରଥମ ସମାଜବାଦୀ ସଂଗଠନ ଥିଲା । “ସାରଥି” ଥିଲା ‘ଓଡିଶାରେ ସାମ୍ୟବାଦ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପନ୍ନ ପ୍ରଥମ ପତ୍ରିକା’ । (ବହ୍ନିମାନ, ପୃ୧୪୫) ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଅଖିଳ ଭାରତ ସ୍ତରରେ ସମାଜବାଦୀ ସଂଗଠନ ହେବା ପରେ ଓଡିଶା ସଂଗଠନର ସେଥିରେ ବିଲୟ ହେଲା । ଏହିପରି ସମ୍ପୃକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ମାଳତୀ ଦେବୀଙ୍କୁ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ସାମ୍ୟବାଦୀ ନେତୃତ୍ୱଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।
( Malati Devi Choudhury: One Of The First Women Marxist Leaders In India | #Indian Women In History By Kavya – May 3, 2019 ,https://feminisminindia.com/2019/05/03/malati-devi-choudhuri-marxist-leader)
ଏହି କର୍ମୀ ସଂଘର ପ୍ରଥମ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ଚାଷୀଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରି ଜମିଦାର ମହାଜନଙ୍କର ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ପାଇଁ ସାହସ ଉଦ୍ଦ୍ରେକ କରାଇବା । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ‘କୃଷକ ସଂଘ’ର ଗଠନ ହେଲା । ଏହାର ଯୁଗ୍ମ ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ ମାଳତୀ ଦେବୀ ଓ ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ ଦ୍ୱିବେଦୀ । ଉଭୟେ ଓଡିଶା କଂଗ୍ରେସ ସାମ୍ୟବାଦୀ କର୍ମୀ ସଂଘର ନେତା । ସଂଘର ମୁଖପତ୍ର ‘ସାରଥି’ ବନ୍ଦ ହୋଇ ଯାଇଥିବାରୁ ତାହା ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ‘ସାପ୍ତାହିକ କୃଷକ’ ଯାହାକୁ ଚଳାଇ ରଖିବା ପାଇଁ ମାଳତୀ ଦେବୀ ନେଇଥିଲେ ଅର୍ଥ ସଂଗ୍ରହର ଦାୟିତ୍ୱ । ସେ ମଧ୍ୟ ରହିଥିଲେ ସମ୍ପାଦକୀୟ ମଣ୍ଡଳରେ । ମୁଖ୍ୟ ସମ୍ପାଦକ ଭଗବତୀ ପାଣିଗ୍ରାହୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ମାଳତୀ ଦେବୀ ଏହି ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ‘ସାପ୍ତାହିକ କୃଷକ’ରେ ‘କେବଳ କୃଷକ ମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ନୁହେଁ ଗଡଜାତ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଗଡଜାତ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା ।’ ୧୯୩୭ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ପହିଲାରେ ଏହି କୃଷକ ସଂଘ ଦ୍ୱାରା କଟକଠାରେ ଆୟୋଜିତ ବିରାଟ କୃଷକ ମେଳା ବେଶ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣକାରୀ ଓ ଉତ୍ସାହୋଦ୍ଦୀପକ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଦିବସଟିକୁ କୃଷକ ଦିବସ କୁହାଗଲା ।
ଏହା ପରେ “ମାଳତୀ ଦେବୀ ବାହାରି ପଡିଲେ ପ୍ରତି ଗାଁ ରେ କୃଷକ ସଭା ଗଢିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ…..କେବଳ ଏରସମା ଥାନାର ୧୧୦ଟି ଗ୍ରାମରେ କୃଷକ ସଭା ଗଢା ହୋଇଥିଲା ।” (ବହ୍ନିମାନ, ପୃ ୧୫୭-୬୧) ଏହାର ବର୍ଷକ ପରେ, କୃଷକ ଦିବସ ପାଳନର ୨ୟ ବର୍ଷରେ, ୧୯୩୮ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ପହିଲା ଓ ଦୁଇ ତାରିଖ ଦିନ ଯେନାପୁର ଠାରେ କୃଷକ ସଂଘର ଆହ୍ୱାନରେ ଏକ ବିରାଟ କୃଷକ ସଭାର ଆୟୋଜନ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସଭା ସମ୍ପର୍କରେ ‘ଢେଙ୍କାନାଳ ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ’ର ନେତା ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ଲେଖନ୍ତି, “ଯେନାପୁର କୃଷକ ସଭାରେ ମୋଗଲବନ୍ଦୀ ଅଂଚଳର ପ୍ରାୟ ୩୦/୩୫ ହଜାର କୃଷକ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଢେଙ୍କାନାଳର ପ୍ରାୟ ୧୫/୨୦ ହଜାର ପ୍ରଜା ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧ ତାରିଖରେ ସାଧାରଣ ଭାବେ କୃଷକମାନଙ୍କର ଦାବି ଓ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା ।…..କିନ୍ତୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨ ତାରିଖ ଦିନ ଖାସ୍ କରି ଢେଙ୍କାନାଳ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ଦାବି ଓ ସମସ୍ୟା ଏବଂ ଢେଙ୍କାନାଳ ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ଗଠନ ଉପରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା । ସେ ଦିନ ପ୍ରଥମ କରି ବିଧିବଦ୍ଧ ‘ଢେଙ୍କାନାଳ ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ’ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ତାର କର୍ମକର୍ତ୍ତା ବଛାଯାଇଥିଲା ।” ବୈଷ୍ଣବବାବୁ କୁହନ୍ତି, “ଏହି ଘଟଣାର ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକାରେ ଥିଲେ ମାଳତୀ ଦେବୀ ଓ ନବବାବୁ ।”(ଢେଙ୍କାନାଳ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ମାଳତୀ ଦେବୀ, ନୁମା-ଏକ ସଙ୍କଳନ, ପୃ ୧୦୫)
