ସଙ୍ଗୀତ-ଭାବନା-ସମାଜ

ପଲକ ପଡ଼ିଲେ ନୂଆ ଏ ଦୁନିଆ...ଭିତର ଯାତରା ଏ ଏକା ଏକା...

Chief Editor
Chief Editor 664 Views
5 Min Read

 (ପଲକ ପଡ଼ିଲେ ନୂଆ ଏ ଦୁନିଆ)

Support Samadhwani

ପଲକ ପଡ଼ିଲେ ନୂଆ ଏ ଦୁନିଆ

ଭିତର ଯାତରା ଏ ଏକା ଏକା…

କେବେ ନିଜକୁ ଖୋଜିଛୁକି ଅନ୍ଧକାରେ

Support Samadhwani

 

ନିଜକୁ ଖୋଜିବା ଅତି ଯେ ସହଜ

ସାତଟି ସ୍ୱର ଯେବେ ଲାଗେ ସୁରେ

ମନ ହେଲେ ଶାନ୍ତ ହୃଦୟ ଉଦାର

ଆଲୋକ ମିଳାଇ ମନ ତୋରେ

କେବେ ନିଜକୁ ଖୋଜିଛୁ କି ଅନ୍ଧକାରେ ..

ସାଧନା ସମୟରେ ସଙ୍ଗୀତର ସ୍ୱରରେ ହିଁ, ଭାବର ଜଗତ, ସୁକ୍ଷ୍ମ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚିବା ସମ୍ଭବ। ନିଜ ଭିତରେ ନିଜକୁ ଖୋଜିବାବେଳେ କେତେ ଯେ ଭୟ, ଭ୍ରାନ୍ତି, ଏକାକୀତ୍ୱ ଅନୁଭବ ହୁଏ କେବେଳ ଯାତ୍ରାବେଳେ ହିଁ ଅନୁଭବ କରିହୁଏ। ସାଥିରେ ସଙ୍ଗୀତ ଥିଲେ ଯାତ୍ରାପାଥ ଆନନ୍ଦମୟ ହୁଏ ଓ ରହସ୍ୟରେ ଭରିଯାଏ ।

କବିଗୁରୁ ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର

ସେଥିପାଇଁ କବିଗୁରୁ ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର ଲେଖିଲେ, ନିଜ ପାଶେ ରହି ନିଜକୁ ଖୋଜିବା ଅଟଇ ଅନେକ ଦୂର, ବଡ଼ କଠିନ ସେ ଗୀତର ସାଧନା ସହଜ ଯାହାର ସୁର । ଆମକୁ ସହଜ ଶୁଣାଯାଉଥିବା ସବୁ ସ୍ୱର ଯେ ଅନେକ ସାଧନାର ପ୍ରତିଫଳନ, କେବେଳ ଜଣେ ସାଧକ ଓ ଗଭୀର ଶ୍ରୋତା ଏକଥାଟିକୁ ଅନୁଭବ କରିପାରିବେ । ଯେଉଁମାନେ ସୁକ୍ଷ୍ମ ସ୍ତରରେ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରନ୍ତି ଓ ବୁଝନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସଙ୍ଗୀତର ଏହି ଗଭୀରତମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ । ଯେଉଁମାନେ ସାଧନାର ଏହି ଉଚ୍ଚତମ ପାହାଚରେ ରହନ୍ତି ତାଙ୍କ ପାଇଁ ନାମ, ଯଶ କିମ୍ବା ପୁରସ୍କାରର କିଛି ମାନେ ନଥାଏ । ସେମାନେ ସବୁବେଳେ ସମାଜର ମଙ୍ଗଳପାଇଁ ସଙ୍ଗୀତର ଯାତ୍ରାକୁ ସର୍ବବ୍ୟାପୀ କରିବାର ପ୍ରୟାସ କରିଚାଲନ୍ତି ।

ସଙ୍ଗୀତ ସାଧକ ଓ ଗୁରୁମାନଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ସଙ୍ଗୀତ ଗଭୀର ବିଚାରକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥାଏ । ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ, ସଙ୍ଗୀତ କେବଳ ଏକ କଳା ନୁହେଁ ବରଂ ମଣିଷର ଅସ୍ତିତ୍ୱର ଏକ ମୌଳିକ ଦିଗ, ଯାହା ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ସୀମାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ। କବିଗୁରୁ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମାଧ୍ୟମ ଭାବେ ଦେଖୁଥିଲେ, ସମଗ୍ର ମନବତାକୁ ଏକାଠି କରିବାପାଇଁ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ଏକତାର ଅନୁଭବ ପାଇଁ ।

 ବିଦୁଷୀ ଗଙ୍ଗୁବାଇ ହଙ୍ଗଲ :

ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କଣ୍ଠଶିଳ୍ପୀ ବିଦୁଷୀ ଗଙ୍ଗୁବାଇ ହଙ୍ଗଲ ସଙ୍ଗୀତ ଏବଂ ମାନବ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ଗଭୀର ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ହଙ୍ଗାଲ୍ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ, ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସଙ୍ଗୀତ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମାଧ୍ୟମ। ସେ ସଙ୍ଗୀତକୁ ସାମାଜିକ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକଜୁଟ କରିବାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବେ ଦେଖୁଥିଲେ ଏବଂ ତା’ ସହିତ ସୌହାର୍ଦ୍ଦ୍ୟ ଏବଂ ବୁଝାମଣାର ଭାବନାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଥିଲେ। ଜାତି, ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଲିଙ୍ଗର ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ଭାଙ୍ଗିବା, ଓ ଲୋକଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିବା ଭଳି ସଙ୍ଗୀତର ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି ବୋଲି ବିଦୁଷୀ ଗଙ୍ଗୁବାଇ ହଙ୍ଗଲ କହିଥିଲେ। ନିଜର ଜୀବନ୍ତ ଏବଂ ଦୃଢ଼ କଣ୍ଠସ୍ୱର ମାଧ୍ୟମରେ ସେ କେବଳ ସଙ୍ଗୀତ ଜଗତରେ ଏକ ଅଲିଭା ଛାପ ଛାଡ଼ି ନଥିଲେ ବରଂ ଏକ ଅନୁକମ୍ପାପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଜ ଗଠନରେ ସଙ୍ଗୀତର ପରିବର୍ତ୍ତନକାରୀ ସାମର୍ଥ୍ୟ ବିଷୟରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବାର୍ତ୍ତା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ।

ଉସ୍ତାଦ ବଡ଼େ ଗୁଲାମ ଅଲ୍ଲୀ ଖାନ

ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ, ଉସ୍ତାଦ ବଡ଼େ ଗୁଲାମ ଅଲ୍ଲୀ ଖାନ, ସଙ୍ଗୀତ ଏବଂ ମାନବ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଗଭୀର ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ସଙ୍ଗୀତର ପରିବର୍ତ୍ତନକାରୀ ଶକ୍ତି ଏବଂ ସମାଜ ସହିତ ଏହାର ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ। ସେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ସଙ୍ଗୀତରେ ଭାଷାଗତ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି, ଯାହା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକତ୍ରିତ କରୁଥିବା ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ଭାଷା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି। ଉସ୍ତାଦବଡ଼େ ଗୁଲାମ ଅଲ୍ଲୀ ଖାନଙ୍କ ବିଚାର ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ସମାଜ ଉପରେ ସଙ୍ଗୀତର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବକୁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ, ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରି ଏବଂ ମାନବତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ଏବଂ ସୌହାର୍ଦ୍ଦ୍ୟର ଭାବନାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ।

ସଙ୍ଗୀତର ମନ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ

ସଙ୍ଗୀତର ଅନ୍ତର ସହିତ ଏକ ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବାର କ୍ଷମତା ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ସଙ୍ଗୀତ ପରମ୍ପରାର, ମନ ଓ ଶରୀରକୁ ଆରୋଗ୍ୟ କରିବା, ଉନ୍ନତ କରିବା ସହିତ ଏହାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାର ଶକ୍ତି ରହିଛି । ସଙ୍ଗୀତର ମନ ସହ ଭାବଗତ ସମ୍ପର୍କ, ଚେତନାର ଅନ୍ତର୍ଜଗତରେ ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ଏହି ରାଗଗୁଡ଼ିକ ଶ୍ରୋତାଙ୍କ ଭିତରେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଭାବନା ଜାଗ୍ରତ କରିବାର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ କ୍ଷମତା ରଖିଥାଏ। ଦକ୍ଷ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିୟୋଜିତ ମାଇକ୍ରୋଟୋନାଲ୍ ବିବିଧତା ଏବଂ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଳଙ୍କାର ଏକ ଚିନ୍ତନୀୟ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଗଭୀର ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷାର ଏହି ସ୍ଥିତିରେ ଶ୍ରୋତାମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ ନିଜ ଅନ୍ତରର ଭାବନା ସହ ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିପାରନ୍ତି।

 ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ

ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ରାଗରେ ଧ୍ୟାନର ଗୁଣ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ରହିଛି ଯାହା ଗଭୀର ଏବଂ ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷାର ଭାବନାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ। ନୋଟର ମନ୍ଥର ଓ ସୁଚିନ୍ତିତ ଅଗ୍ରଗତି, ପୁନରାବୃତ୍ତି ଧାରା ସହିତ, ଏକ ଶାନ୍ତ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସଙ୍ଗୀତ ସାହାୟ୍ୟ କରେ। ଏହି ଧ୍ୟାନସ୍ଥ ଅବସ୍ଥା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କୁ ନିଜ ସତ୍ତାର ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରି ଭିତରକୁ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।

ପ୍ରକୃତରେ ସଙ୍ଗୀତ କେବଳ ଏକ ପ୍ରଦର୍ଶନ ବା ମନୋରଞ୍ଜନର ମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ ବରଂ ଏହା ମାନବୀୟ ଭାବନାର ଏକ ଗଭୀର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଯାହା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକାଠି କରି ଏକତାର ବନ୍ଧନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖେ ଯାହା ଜାତି, ଧର୍ମ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ମନୋଭାବ ଓ ମତଭେଦକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ବିଶ୍ୱ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ ବିଚରଣ କରେ ।

ଆହ୍ୱାନ

ସଙ୍ଗୀତ, ଯେଉଁ ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଐତିହାସିକ ସନ୍ଦର୍ଭରେ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା କମି କମି ଯିବାରୁ ମନ ଉପରେ ଯେଉଁଭଳି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବାର କଥା ତାହା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଛି । ସମାଜରେ ଭାତୃତ୍ଵ ଭାବ, ସଂପ୍ରୀତିର ସଂସ୍କୃତି କମି କମି ଯାଉଛି । ବସ୍ତୁ ପ୍ରେମ, ହିଂସା, ଘୃଣା, ଅସହିଷ୍ଣୁତାର ଏକ ଆବରଣ ସଙ୍ଗୀତର ମାନବ କଲ୍ୟାଣ ପରି ସ୍ନିଗ୍ଧ ଚେତନାକୁ ନଷ୍ଟ କରିଚାଲିଛି । ସମାଜକୁ ସୁସ୍ଥ, ସୁନ୍ଦର, ଭାତୃତ୍ଵ ଭାବ ଓ ସଂପ୍ରୀତିରେ ବାନ୍ଧିରଖିବା ପାଇଁ ପୁଣିଥରେ ସମାଜ ଓ ସଂସ୍କୃତି ଭିତରେ ସଙ୍ଗୀତର ସ୍ୱରକୁ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ଯେମିତି ଏକ ବିରାଟ ଆହ୍ୱାନ ।

Reference :

Share this Article
Follow:
ସ୍ଵୟଂପ୍ରଭା ପାଢ଼ୀ, ସମଧ୍ୱନି ପତ୍ରିକାର (ପ୍ରିଣ୍ଟ ଓ ଡିଜିଟାଲ) ସମ୍ପାଦକ, ଜଣେ ଗାୟିକା, ସଂସ୍କୃତି ଗବେଷିକା. Swayamprava Parhi is a Vocal Artist, Writer, Cultural Researcher and Samadhwani Cultural Magazine (Print and Digital) Editor. She is committed to expanding cultural consciousness as widely as possible by bringing together forms, practices, views, analysis, and research on the cultural life of common people. She founded "The Samadhwani Cultural Organization" and "The Samadhwani Centre for Cultural Research" with the help of some like-minded culture loving people.